PAYLI MÜLKİYET
Birden fazla kişinin bir eşyanın tamamına paylı olarak, bu malı maddi olarak paylaşmadan malik olmalarına, paylı mülkiyet denir. Bu mülkiyete tabi şey bir bütün olarak tek bir mülkiyet konusudur. Paylı mülkiyet ilişkisi ya bir hukuki işlemle ya da bir idari işlemle veyahut kanundan kaynaklanan nedenle tesis edilmiş olabilir.
A. Ortakların Yükümlülükleri
1. Paylı mülkiyet konusu eşyanın kullanılabilirliğinin ve değerinin korunması için zorunlu olan yönetim işlerini yapmak ve gerektiğinde mahkemeden buna ilişkin önlemlerin alınmasını istemek,
2. Eşyayı bir zarar tehlikesinden veya zararın artmasından korumak için derhâl alınması gereken önlemleri bütün paydaşlar hesabına almak.
3. Paylı mülkiyetten doğan veya paylı malı ilgilendiren yönetim giderleri, vergiler ve diğer yükümlülükler, aksine bir hüküm bulunmadıkça, paydaşlar tarafından payları oranında karşılanır. Payına düşenden fazlasını ödemiş bulunan paydaş, diğerlerine payları oranında rücu edebilir (MK.m.694).
4. Paylı mülkiyette, paydaşlardan her biri, kendi payı üzerinde dilediği gibi tasarruf hakkına sahiptir. Ancak satış anında, diğer paydaşların önalım(şufa) hakları saklıdır.
B. Paydaş Payı Üzerinde Neler Yapabilir
1. Paydaş istediğinde payını kısmen veya bütün halinde başkasına devredebilir. Bu aynı zamanda paylı mülkiyeti, elbirliği mülkiyetinden ayıran özelliklerden biridir. Medeni kanunumuz sadece diğer paydaşlara, payın satılması durumunda önalım hakkı vermiştir.
2. Paydaş payını rehin edebilir. Taşınmaz söz konusuysa ipotek kurar. 3.Kişinin borcu için de rehin kurulması mümkündür.
3. Paydaş payı üzerinde başkası adına ‘‘intifa hakkı’’ kurabilir. Ancak bu hak tüm eşya üzerinde kurulmaz, sadece o paydaşın payı üzerine kurulur. Ayrıca intifa hakkı sahibi hakkın özüne dokunamaz. Mesela intifa hakkı sahibi payını başkasına devredemez, rehin hakkı kuramaz, intifa hakkı kuramaz.
4. Paydaş payı üzerinde ‘‘taşınmaz yükü’’ kurabilir.
C. Paydaşlığın Devamı İçin Yapılan Sözleşme
Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmelerin resmi şekilde yapılmaları gerekmektedir ayrıca tapuya şerh konulabileceği de kabul edilmiştir. Bu şerh koymanın amacı sonradan malı iktisap eden üçüncü şahıslar yönünden etkili olmasıdır.
Kanun yapılan bu anlaşma ile sürenin 10 yıldan fazla olamayacağını hükme bağlamıştır. Sözleşme 10 yıldan uzun bir süre için usulüne uygun olarak yapılmış ise, 10 yıldan sonrası için kararlaştırılan süre paydaşları bağlamaz. Paydaşları bağlayan başlangıçta ki 10 senedir.
Taşınmazlarla ilgili anlaşmalar imzalarının noterlikçe onaylanması koşuluyla paydaşlardan birinin başvurusu üzerine tapu kütüğüne şerh verilebilir.
D. Paydaşlıktan Çıkarma
Kendi tutum ve davranışlarıyla veya malın kullanılmasını bıraktığı ya da fiillerinden sorumlu olduğu kişilerin tutum ve davranışlarıyla diğer paydaşların tamamına veya bir kısmına karşı olan yükümlülüklerini ağır biçimde çiğneyen paydaş, bu yüzden onlar için paylı mülkiyet ilişkisinin devamını çekilmez hale getirmişse, mahkeme kararıyla paydaşlıktan çıkarılabilir. (TMK m. 696/1)